Saatler ve postmodern teknikler
Michael Cunningham Saatler romanında Virginia Woolf’un hayatından ve Mrs. Dalloway romanından esinlenmiştir
01 Nisan 2022 - 10:28
Postmodernizmin edebiyatın önemli örneklerinden birisi de kuşku yok ki Michael Cunningham'ın Saatler romanı. Yazar bu romanı yazdıktan sadece 1 yıl sonra 1999’da Pulitzer ve PEN/Faulkner ödüllerini kazandı. Romanında üç farklı kadının iç dünyalarına yönelen yazar postmodern teknikleri de başarıyla kullandı. Michael Cunningham'ın bu romanı yazarken Virginia Woolf’tan ve onun Mrs. Dalloway romanından esinlendi. Woolf klasik edebiyat anlayışını yıkan, modern edebiyatın kurucularından önemli bir yazardı. Cunningham da postmodern türün önemli bir örneğini verdi. Bu yazıda Saatler romanı üzerinden postmodern tekniklere değinmeye çalışacağız.
Postmodern edebiyatın temel özellikleri arasında metinlerarasılık da bulunur. Bu kavram bir metnin başka metinlerle ilişki içinde olduğu anlamına gelir. Metinlerarası ilişki bilinçli ya da bilinçsiz olarak edebiyatın hemen her türünde kendini gösterebilir. Ancak postmodernist edebiyatçıların bu yöntemle yakından ilişkisi vardır. Buna benzer bir yöntem olarak, sözlük anlamı taklit olan pastiş yöntemi de postmodern edebiyatın temel özellikleri arasında yerini alır. Pastiş, parodi gibi metni alaya almaz, yüceltir.
Michael Cunningham Saatler romanında Virginia Woolf’un hayatından ve Mrs. Dalloway romanından esinlenmiştir. Hatta biraz daha ileri giderek Cunningham’ın, Mrs. Dalloway romanını yıkıp yeniden inşa ettiği iddia edilebilir. Saatler romanı üç farklı kadın hikâyesini anlatır ve bu kadınların ortak bağı aynı Mrs. Dalloway’in parti hazırlığında olması gibi bir hazırlıkta olmalarıdır. Ancak Michael Cunningham Saatler romanında, Mrs. Dalloway’den söktüğü parçaları tekrar birleştirirken kendi doğruları üzerinden üç ana karakteri kullanarak yeni bir metin yaratır. Karakterler arasındaki zaman ve mekan farklılıkları vardır. Karakterlerden biri 1920’lerde ruhsal sorunlarla boğuşan Virginia Woolf, ikincisi 1950’lerin Amerikası’nda Kaliforniya’da yaşayan ve elinden Mrs. Dalloway romanını düşürmeyen Lauren Brown diğeri ise 2000’li yıllarda yaşayan, melankolik sorunları olan Clarissa Vaughan’dır. Her biri birbirine yakın özelliklere sahip bu 3 karakter hayata karşı farklı doğrular üretir. Aslında, Michael Cunningham, Saatler romanında kurduğu bu yapıyla romanın kendi yapısökümünü de içine yerleştirdiğini öznel bir yorum olarak ileri sürebiliriz. Ancak Saatler romanının da yeniden okuması yapılabilir.
Postmodern edebiyatın bir diğer özelliği de parçalanmışlıktır. “Modernizmin bunalımına neden olan bölünmüşlük, parçalanmışlık, yalnızlık gibi kavramlar postmodernizmde kucaklanır. Bu nedenle artık amaç büyük anlatılar değildir. Çoklu anlatıcıları, olay örgüsünden yoksun hikayeleri, kısacası parçalanmış anlatıları kabulleniş ve kutlayış var.” (MSGSÜ Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Zeynep Bilge’nin ders notlarından yararlanıldı.) Saatler romanındaki 3 karakterde de huzursuzluk hissi vardır. Kendilerine biçilen rolü oynamaya çalışırlar. Ancak buna karşı aynı Mrs. Dalloway gibi gizli bir karşı çıkış vardır. Virginia Woolf karakteri 2 kez intihara kalkışmış ve yazmakta olduğu romanda Clarissa karakterinin intihar edeceğini söylemiştir. Diğer karakter Laura Brown’un bir çocuğu olan gebe bir kadındır ve yalnız kalma, bulunduğu hayatı terk etme arzusu içerisindedir.
Üstkurmaca da postmodern romanın temel özellikleri arasında bulunur. Bu yöntem “okura okuduğu metnin kurmaca olduğunu vurgular. Anlatıcı bir kurmaca metnin içinde olduğunun bilincindedir (uyurken rüya gördüğünün farkında olmak gibi). Bu yönüyle gerçek ve kurmaca arasındaki ilişkiyi sorgular.” Öyle ki Michael Cunningham’ın Saatler romanındaki kahramanlardan birisi tanınmış, hakkında makaleler yazılmış, polemiklerin öznesi ve konusu olmuş; ‘Mrs. Dalloway’i yazma aşamasındaki’ Virginia Woolf’tur. Üstkurmaca metinler “Genellikle çok katmanlı anlatılardan (iç içe geçmiş olsalar da birbirinden bağımsız görünen öykücükler gibi) meydana gelir.” Saatler romanının farklı zaman ve mekanlarda yaşayan 3 farklı kahramanın olması belki buna örnek gösterilebilir. Bu metinlerde “amaç okurla anlatı arasındaki mesafeyi artırıp sorgulama arzusunu harekete geçirmek ve okura pasif değil aktif bir rol ve görev yüklemektir.”
