Göz temasından ruh temasına çocuk edebiyatı

Sevil İnce

Özge Doğar ile çocuk edebiyatına dair birçok konuyu masaya yatırdık. Doğar’a göre “Çocuk, teknolojiyle birlikte bir evin içinde yaşamıyor artık. Çocuk bir dünyanın içerisinde yaşıyor ve algısı da bu oranda genişliyor. Bu edebiyata da yansıyor elbette, çağın getirilerini bilmek, çocuğu bir değer olarak görmek, onları yarım bireyler olarak değil, bu toplumda bizimle birlikte yaşayan ‘kişilikler’ olarak görmek gerek.”

• Çocuk edebiyatında ürün ortaya koyarken nelere dikkat etmek gerekir?

Çocuk insanlık tarihiyle aynı yaşta olsa da çocukluk kavramı ve bununla birlikte çocuk edebiyatı çok yeni kavramlar. Bir çocuğun özne olarak düşünülmesi ve bunun üzerinde kafa
yorulması, edebiyatta ayrı bir alan oluşturması modern dönemle ilişkili. Bu açıdan bakıldığında pedagoji, edebiyatta da çocukluk dönemi içinde de olmazsa olmaz bir kavram. Çocuk kitapları içerik ve biçim özelliklerine göre ayrılıyor. Bu ayrım aslında yaşla birlikte yol alıyor. Bu açıdan çocuğun gelişim psikolojisini bilmek çok değerli. Bunu yapmak belli bir dikkati de içinde barındırıyor çünkü çocukluk dönemleri kırmızı çizgilerlesınırlandırılamaz.
Çocukların gelişimleri birbirlerinden farklılık gösterir. Özellikle yaşadığımız dönem bunun için çok elverişli. Çocuk, teknolojiyle birlikte bir evin içinde yaşamıyor artık. Çocuk bir dünyanın içerisinde yaşıyor ve algısı da bu oranda genişliyor. Bu edebiyata da yansıyor
elbette, çağın getirilerini bilmek, çocuğu bir değer olarak görmek, onları yarım bireyler olarak değil, bu toplumda bizimle birlikte yaşayan ‘kişilikler’ olarak görmek gerek. Bir dönem olarak çocukluk, çocuğu kitabı sevmesi açısından da önemli. Çocuklar üzerinde eser yazmak isteyenler bu sorumluluğun parçası olduklarını bilmeliler.

• Çocuğun sözcük dağarcığı nasıl geliştirilir?

Çocuğun sözcük dağarcığına, çok çeşitli kitaplar okumak, film izlemek katkı sağlar. Birlikte oynadığınız kelime oyunları, ev içi etkinlikler çok değerli. Fakat kelime dağarcığının gelişmesinde bilgisayar oyunlarının katkısını da yok saymamak gerekir. Kelime dağarcığını
geliştiren yaşa uygun oyunlar da var artık. Çocukluk dönemi, çocuğun hangi tür kitapları sevdiğini, nelere ilgi duyduğunu bulmaya çalıştığı da bir dönem. Çocuğun kendisini ve dünyayı tanıma dönemi, en meraklı olduğu dönem. Kurcalamaya, sormaya, sorgulamaya
açık olduğu bu dönemde onu desteklemek gerekiyor. Bazen tekrara girer. Aynı kitabı sürekli okumanızı ister. Okuyun… Orada ilgisini çeken, kendisiyle, çevresiyle bir bağ oluşturmuştur.

• Yazar çocuğun düşünce dünyasına nasıl erişebilir?

Çocuklarımızla sağlıklı iletişim kurabilmek, onun kendisini güvende hissetmesini sağlamak, önemsendiğini, bizim tarafımızdan değerli olduğunu bilmesini sağlamak için çocukla gözlerimizi aynı seviyeye getiririz ve o seviyede onunla konuşuruz. Bu davranışımız
çocuğun bize güven duymasını sağlar ve bağları kuvvetlendirir. Bunu çocuğun düşünce ve duygu dünyasında da yapabilmeliyiz. Göz temasımızı, edebiyatta ruh temasına taşıdığımızda çocuğun düşünce dünyasına gireriz ve işte orada yazarla çocuk arasında
görünmez bir bağ oluşur.

• Çocuk kitaplarında çizimin önemi nedir?

Özellikle okul öncesi çocuklarda resimli kitaplar çok önemlidir. Resimle - sözcükler arasında bağ kurmak, bunları çocuk dünyasında çözümlemek onların ileriki yaşlarında kendi hayatlarındaki ilişkilerini de yönetme konusunda başarı sağlayacaktır. Bir amaç uğruna
mücadele eden karakterlerin varlığı çocuğun kendi hayatında da motivasyonunu artıracaktır. Zorluklara karşı direnme azmini güçlendirecektir. Çocuk ilk olarak resimleri görür. Görsele ilgi duyar zihninde imajlar yaratır. Kitap okundukça sözcükler, cümleler, olay örgüsü, karakterler… Resimle zihinde buluşur, eşleşir. Bebeklik döneminde yumuşak kapaklı resimli bez kitaplar hem kitap denen objeyi tanımasını sağlar hem de kitap sevgisinin bebeklik döneminden itibaren gelişmesini destekler. Çocuk tanımadığı
bir şeyi sevemez de. Önce tanıması, sevmesi ve hayatında bir yere koyması gerekir. Resimli kitaplar, aynı anda sözcüklerle ve sanatla da buluşmasını sağlar. Kitaptaki resimler çocuğun soyut düşünmesini, hayal kurmasını, zihninde imajlar yaratmasını destekler.

• Aileler çocuk kitapları seçerken nelere dikkat etmelidir?

Çocuklar kitaplarla uzaya yolculuk yapabilir, korsanlarla arkadaşlık kurabilir, hiç görmediği şehirlere, ülkelere ve onların kültürlerine misafir olabilir. Başka ülkelerdeki ya da ırklardaki
insanlarla empati kurabilir. Kendisi gibi olmayan ve düşünmeyen bireylere karşı saygı duyar çünkü kitaplar yoluyla onları tanır. Böylece toplumsal ilişkilerinde empati ve özgüven temeli
sağlanır. Sosyal ilişkilerindeki başarı ise özgüveni yüksek bireyler yaratır. Bütün bunları gerçekleştirebilmek için seçtiğiniz kitapları alırken "çocuğun yaş ve dil seviyesine uygun mu,
içeriğini çocuğunuz sever mi, ilgi duyar mı, onun algısına ve düşünce dünyasını geliştirir mi" gibi soruları kendimize sormamız gerekir. Belli bir yaştan sonra birlikte seçeceğiniz kitaplar,
birlikte gideceğiniz kitap fuarları, imza günleri çocuğunuzun gelişimi açısından önemlidir. Ayrıca onun fikirlerine saygı duymak, onun gelişimi açısından en önemli unsurdur.