Atatürk, Nutuk'u nerede yazdı ve hangi kitapları okurdu?

Edebiyat Atölyesi Dergisi

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün siyasi ve askeri yaşamına olduğu kadar kişisel yaşamına, beğenilerine ve müzik zevkine yönelik merak daima güncelliğini koruyor. 

Peki Atatürk hangi kitapları okumuştu?
Bu konu da merak edilenler arasında.
Son günlerde özellikle bazı gazetelerden Atatürk’ün Milli Eğitim Müfredatı’na eklettiği bir kitaba yönelik çirkin benzetmeler, kamuoyunu Cumhuriyet’in kurucusunun kitap listesine bir kez daha odakladı.
Bu konuda birçok liste görünmekte. Ancak gelin, bu meseleye 1950 yılında yayımlanan bir haberden bakalım.
Öncelikle haberin mahiyetiyle ilgili birkaç bilgiyle başlayalım. 29 Haziran 1950 yılında yayımlanan Akşam gazetesinde bu konuda bir haber yer almakta. O dönemin imla kurallarını hiç bozmadan aynen aktardığımız, Çankaya Köşkü’nün müzeye dönüştürülmesini konu alan haber şöyle başlamakta; “Milli mücadele senelerinden 933 e kadar Atatürk’ün Çankaya’da oturduğu köşk cumartesi günü müze olarak halka açıldı.”

ROUSSEAU, DARWIN, LE BON
Haberin ilerleyen satırlarında, müzeye binlerce insanın akın akın gittiğinden bahsediliyor. Haberin muhabiri, köşke dair izlenimlerini ve köşkün mimarisinden imzalı resimlere birtakım detayları aktarıyor. Köşkü gezen muhabir, eğitime ve aydınlanmaya verdiği önem tartışmasız olan Mustafa Kemal Atatürk’ün kitaplığını neşretmeyi ise ihmal etmiyor.
Burada sözü tamamiyle muhabirin aktarımına bırakıyoruz; “Şark odasından kütüphaneye geçiyoruz. Duvarlar kütüphane raflarile çevrili. Belli ki bunlar Gazinin seçip aldığı ve okuduğu kitaplar. Raflara bir göz atıyoruz. Bir çok Almanca, Fransızça, İngilizce, Türkçe kitaplar arasında bilhassa Spencer’in kitapları göze çarpıyor. Spencer’in hemen hemen bütün kitapları mevcut: Essais de morale, Psychologie vs… G. Sorel, Darwin, Gustav Le Bon, La Martine, Waldeck, Rousseau da göze batan isimlerden.
Askerliğe ait kitaplar arasında Ludendorf ve Moltke’nin harp tarihlerini görüyoruz. Encyclopedia Americana, 33 ciltlik Grosse politik. İllustrationlar ve Türk tarihleri de rafları dolduran kitapların başlıcalarını teşkil ediyor.”


PEKİ NUTUK NEREDE YAZILDI?
Muhabir, köşkle ilgili yazısında Nutuk’un yazılma sürecini şu sözlerle aktarıyor;
“Kütüphanede Atanın çalıştığı yazıhaneyi görüyoruz. Basit, geniş bir yazıhane. Gazi büyük nutkunu burada hazırlamış, Gazi burada notlarının arasına gömülür ve merhum Beyoğlu C.H.P. başkanı Edirneli Tahir bey de nutku kaleme alırmış.
Kütüphaneden çalışma odasına geçiliyor. Burası daha küçük bir oda. Gazi geceleri geç vakitlere kadar burada oturur ve mesai arkadaşlarile saatlerce müzakereler edermiş.”
Ne yazık ki bu haberin günümüze ulaşmasını sağlayan muhabirin imzası haberde bulunmuyor. Haberin sonunda sadece “Ankaralı” ibaresini görüyoruz. Yazımızı, muhabirin haberini sonlandırırken kurduğu cümlelerle bitirelim biz de;
“Gazi, köşkün içinde bütün canlılığı ile duruyor. Odaların her köşesi inkılâpların hâtıraları ile dolu. Köşkü terk ederken âdeta Atatürkün hâtıralarından ve eserlerinden ayrılmışız gibi geliyor.