Aziz Nesin'in aramızdan ayrılışının yıl dönümü...
Türk ve dünya edebiyatının tanınmış isimlerinden uluslararası üne sahip Aziz Nesin ölümünün 26. yıl dönümünde anılıyor. Biz de usta ismin aramızdan ayrılışının yıl dönümün Nesin’i saygıyla anıyoruz
06 Temmuz 2021 - 12:55
Savaş yılları
2. Dünya Savaşı yıllarında iki yıl Trakya'da çadırlı ordugahta görev yapan Nesin, 1942'de Erzurum Müstahkem Mevkii İstihkam Taburu Bölük Komutanlığı'na atandı. Bir bomba kazasında yaralandı. Erzincan'da depremde yıkılmış olan ordu cephaneliğinin boşaltılmasıyla görevlendirildi. Nesin, 1944'de Ankara'da Harp Okulu'nda açılan ilk tank kursuna katıldı. 1944'te Zonguldak'ta uçaksavar top mevzileri yaptırmakla görevlendirildi.
Gazeteci ve yazar Nesin
Nesin, 1945'de askerlikten ayrıldıktan sonra Karagöz gazetesinde ve Yedigün dergisinde redaktörlük ve yazarlık yaptı, profesyonel olarak yazarlığa başladı. Ayı yıl Tan gazetesinde köşe yazarlığına başladı. 4 Aralık'ta tek parti iktidarı üniversite gençlerine Tan gazetesini yaktırdı. Aynı yıl, ilk bağımsız yapıtı olan "Parti Kurmak Parti Vurmak" adlı 16 sayfalık broşürü yayımlandı.
Marko Paşa ve ilk dava
1946 yılında, Sabahattin Ali ile birlikte Marko Paşa ve süreği olan gülmece gazetelerini çıkaran Nesin, 1947'de Bursa'ya sürgün edilerek gözaltında tutuldu. 1948'de ikinci kitabı olan "Azizname" adlı taşlama kitabını çıkardı. Bu kitap için İstanbul 2. Ağır Ceza Mahkemesi'nde dava açıldı. 4 ay tutuklu olarak süren dava sonunda aklandı.
1949'da İngiltere Prensesi Elizabeth, İran Şahı Rıza Pehlevi ve Mısır Kralı Faruk Ankara'daki elçilikleri aracılığıyla Türkiye Dışişleri Bakanlığı'na resmen başvurarak, bir yazısında kendilerini aşağıladığı savıyla aleyhine dava açtılar. 6 ay hapse mahkum edildi ve ceza infaz edildi.
5-6 Eylül'ün müsebbibi
1952'de İstanbul'da yeni kurulmaya başlanan Levent'te bir dükkan kiralayarak Oluş Kitabevi'ni açan Nesin, sabahları Levent'teki evlere gazete dağıtıyordu.
Ancak, iki küçük çocuğuyla birlikte Levent'teki kitabevinden geçimini sağlayamayınca, 1953'de Beyoğlu'nda Bursa Sokağı'ndaki yeni yapılmış hanın bir odasında "Paradi Fotoğraf Stüdyosu'nu bir ortağı ile birlikte kurdu.
1955'de 6-7 Eylül faciası olarak tarihimize gelen İstanbul'daki azınlıkların ev ve dükkanlarının korkunç yıkımına suçlu aranmaya başlanmıştı. Aziz Nesin de suçlu olarak Sıkıyönetimce tutuklandı.
Köşe yazarlığı, uluslararası başarı
1955'de Halil Lütfü Dördüncü'nün "Yeni Gazetesi"nde köşe yazarlığına başlayan Nesin, 1956'da İtalya'da (Bordighera'da) yapılan uluslararası gülmece yarışmasında birincilik ödülü olan Altın Palmiye'yi "Kazan Töreni" adlı öyküsüyle kazandı. Nesin, 1957 yılında da aynı yarışmada, aynı ödülü "Fil Hamdi" adlı öyküsüyle ikinci kez kazandı. Kazandığı ilk Altın Palmiye'yi, 1960 yılında devlet hazinesine bağışladı.
Nesin, 1961'de Tanin Gazetesi'nde köşe yazarlığına başladı, aynı yıl Zübük adlı haftalık bir gülmece gazetesi çıkarmaya başladı. 1962'de sahibi bulunduğu Düşün Yayınevi, anlaşılamayan bir nedenle bir gece yandı.
İlk yurtdışı seyahati
1965 yılında, elli yaşındayken ilk kez pasaport alabildi ve yurtdışına çıktı. Berlin ve Weimar'daki Antifaşist Yazarlar Toplantısı'na davetli olarak katıldı. Altı ay süren bu ilk yurtdışı gezisinde, Polonya, Sovyetler Birliği, Romanya ve Bulgaristan'a gitti.
Nesin, 1966'da Bulgaristan'da yapılan uluslararası gülmece yarışmasında birincilik ödülü olan Altın Kirpi'yi "Vatani Vazife" adlı öyküsüyle kazandı. 1968'de Milliyet Gazetesi'nin açtığı Karagöz oyunu yarışmasında "Üç Karagöz" oyunuyla birincilik ödülü aldı.
1969'da Moskova'da yapılan uluslararası gülmece yarışmasında "İnsanlar Uyanıyor" adlı öyküsüyle Krokodil birincilik ödülü, 1970'de de Türk Dil Kurumu'nun oyun ödülünü "Çiçu" adlı oyunuyla kazandı.
Nesin Vakfı kuruluyor
1972'de kimsesiz çocukları yetiştirmek için Nesin Vakfı'nı kurdu. 1974'de Asya-Afrika Yazarlar Birliği'nin Lotus ödülünü kazanan Nesin, 1975 Lotus ödülünü almak için Filipinler'in başkenti Manila'da yapılan törene katıldı.
Nesin, 1976'da Bulgaristan'da Gabrovo kentinde düzenlenen gülmece kitabı uluslararası yarışmasında birinciliği elde ederek Hitar Petar ödülünü kazandı.
1977'de Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı seçilen Nesin, 1978'de "Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz" adlı romanıyla Madaralı roman ödülünü kazandı.
1982 yılında, Vietnam'daki Asya-Afrika Yazarlar Birliği toplantısından dönüşte Moskova'da kalp hastalığından hastaneye kaldırılan Nesin, "Kalp Hastalıkları Araştırma Merkezi"nde bir ay kalarak tedavi gördü.
1983'de Amerika Birleşik Devletleri'nde Indiana Üniversitesi'nin düzenlediği uluslararası toplantıya çağrılan Nesin, pasaportu geri alındığı için bu toplantıya katılamadı.
"Halkın seçtiği yazar"
20 Aralık 1984'de Şan Sinema Salonu'nda 70. doğum günü töreni yapıldı. 1984'de Aydınlar Dilekçesi girişiminde bulundu. 1985'de Ekin A.Ş'nin kurulması girişiminde bulundu. Aynı yıl, İngitere'de PEN Kulüp onur üyeliğine seçildi ve TÜYAP'ın düzenlediği "Halkın Seçtiği Yılın Yazarı" ödülünü kazandı.
Nesin, 1989'da "Demokrasi Kurultayı"nın toplanmasında etkin görev aldı ve oluşturulan "Demokrasi İzleme Komitesi"nin iki başkanından biri oldu. Aynı yıl, Sovyet Çocuk Fonu'nun ilk kez verilen "Tolstoy Altın Madalyası"na değer görüldü.
19 Mart 1990'da Ankara Sanat Kurumu'nda 75. yaşını kutlayan Nesin, 2 Temmuz 1993'de Pir Sultan Abdal etkinliklerine katılmak üzere Sivas'a gitti. 37 aydının yaşamını yitirdiği Madımak Oteli katliamından kurtuldu. 5 Temmuz 1995'de Çeşme'deki imza günü sonrasında gece saat 01.05'de hayata gözlerini yumdu.
Öyküleri (Hikâyeleri)
• Parti Kurmak ve Parti Vurmak (1946)
• Geriye Kalan (1953)
• İt Kuyruğu (1955)
• Yedek Parça (1955)
• Fil Hamdi (1956)
• Damda Deli Var (1956)
• Koltuk (1957)
• Kazan Töreni (1957)
• Deliler Boşandı (1957)
• Mahallenin Kısmeti (1957)
• Ölmüş Eşek (1957)
• Hangi Parti Kazanacak? (1957)
• Toros Canavarı (1957)
• Bay Düdük (1958)
• Memleketin Birinde (1958)
• Havadan Sudan (1958)
• Bay Düdük (1958)
• Nazik Alet (1958)
• Gıdıgıdı (1958)
• Aferin (1959)
• Kördöğüşü (1959)
• Mahmut ile Nigar (1959)
• Hoptirinam (1960)
• Gözüne Gözlük (1960)
• Ah Biz Eşekler (1960)
• Yüz Liraya Bir Deli (1961)
• Bir Koltuk Nasıl Devrilir (1961)
• Biz Adam Olmayız (1962)
• Yeşil Renkli Namus Gazı (1964)
• Sosyalizm Geliyor Savulun (1965)
• İhtilali Nasıl Yaptık (1965)
• Rıfat Bey Neden Kaşınıyor (1965)
• Vatan Sağolsun (1968)
• İnsanlar Uyanıyor (1972)
• Hayvan Deyip De Geçme (1973)
• Seyyahatname (Duyduk Duymadık Demeyin) (1976)
• Büyük Grev (1978)
• Yetmiş Yaşım Merhaba (1984)
• Kalpazanlık Bile Yapılamıyor (1984)
• Maçinli Kız için Ev (1987)
• Nah Kalkınırız (1988)
• Rüyalarım Ziyan Olmasın (1990)
• Aşkım Dinimdir (1991)
• Gözünüz Aydın Efendim (1997)
• Herkesin İşi Gücü Var (2005)
• Kan Yüzüğü
Romanları
• Kadın Olan Erkeğin Hatıraları (1955)
• Gol Kralı (1957)
• Erkek Sabahat (1957)
• Saçkıran (1959)
• Zübük (1961)
• Şimdiki Çocuklar Harika (1967)
• Tatlı Betüş (1974)
• Surnâme (1976)
• Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz (1977)
• Tek Yol (1978)
Anıları
• Bir Sürgünün Hatıraları (1957)
• Böyle Gelmiş Böyle Gitmez I - Yol (1966)
• Poliste (1967)
• Böyle Gelmiş Böyle Gitmez II - Yokuşun Başı (1976)
• Benim Delilerim (1984)
• Salkım Salkım Asılacak Adamlar (1987)
• Böyle Gelmiş Böyle Gitmez II - Yokuş Yukarı (1996)
• Bir Vicdan Davası (1998)
• Birlikte Yaşadıklarım Birlikte Öldüklerim (2006)
• Mum Hala I (2009)
• Mum Hala II (2010)
• Unutulmayan Rüyalar (2010)
Mektupları
• Canım Oğlum Canım Babacığım - 1, 1994.
• Canım Oğlum Canım Babacığım - 2, 1994.
• Aziz Nesin – Ali Nesin Mektuplaşmaları III, Mektuplar 1994.
• Aziz Nesin – Ali Nesin Mektuplaşmaları IV, Mektuplar 1995.
• Aziz Nesin – Tahsin Saraç Mektuplaşmaları, Mektuplar, 1995.
• Aziz Nesin – Meral Çelen Mektuplaşmaları, Mektuplar 1998.
Çocuk Kitapları
• Okullar İçin Kısa Oyunlar (1949)
• Uyusana Tosunum (1971)
• Bu Yurdu Bize Verenler (1975)
• Pırtlatan Bal (1976)
• Borçlu Olduklarımız (1976)
• Aziz Dede'den Masallar (1977)
• Ben de Çocuktum (1979)
• Nasrettin Hoca Gülütleri (1981)
• Anıtı Dikilen Sinek (1982)
• Çocuklara En Güzel Masallar (2009)
• Hayvanlar Takımı (2009)
• Arkadaşım Badem Ağacı (2010)
• Çocuklara En Güzel Öyküler (2012)
Çizgi-Roman
• Bilmem Ne Adası (1956)
• Berber Nonoş (1956)
• Baba Mirası (1954)
• Deniz Aslanı (1955)
• Bayan Aynur ile Bay Buyur (1960)
Yazıları
• Sora Sora Cennet Bulunur (1990)
• Soruşturmada (1986)
• Suçlanan ve Aklanan Yazılar (1982)
• Ah Biz Ödlek Aydınlar (1985)
• Korkudan Korkmak (1988)
• Bulgaristan'da Türkler Türkiye'de Kürtler (1989)
• Türkiye Şarkısı Nazım (1997)
• Çuvala Doldurulmuş Kediler (1995)
• Suçlanan Aklanan Yazılar (1982)
• Sanat Yazıları (2011)
• Sporcu Milletiz Vesselam (2012)
• Okuma Güncesi (2014)
Gezi Notları
• Dünya Kazan Ben Kepçe (1977)
• Yurt Gezileri (2013)
Oyunları
• Biraz Gelir misiniz (1950)
• Bir Şey Yap Met (1959)
• Toros Canavarı (1963)
• Düdükçülerle Fırçacıların Savaşı (1968)
• Üç Karagöz Oyunu (1969)
• Çiçu (1970)
• Tut Elimden Rovni (1970)
• Hadi Öldürsene Canikom (1970)
• Pırtlatan Bal (1976)
• Başarımı Karılarıma Borçluyum (1992)
• Bir Zamanlar Memleketin Birinde (1992)
• Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz (1992)
• Hakkımı Ver Hakkı (1992)
• Zat-ı Devletleri İbiş Hazretleri (1992)
Şiirleri
• Seviye On Ölüme Beş kala
• Azizname
• On Dakika
• Sondan Başa (1984)
• Kendini Yakalamak (1988)
• Hoşçakalın (1990)
• Sivas Acısı (1995)
Köşeyazıları
• Bir Tutam Aydınlık (1994)
• Az Gittik Uz Gitmek (1959)
• Nutuk Makinesi (1958)
• Merhaba (1971)
Söyleşileri
• Bir Dokun Bir Dinle (1994)
• Onursal Doktor Olamamanın Büyük Onuru (1993)
• İnsanlar Konuşa Konuşa (1988)
_____________________________________
* bilgiler www.geocities.com sanaldevrim/aziz.htm sitesinden alınmıştır.
