Yolu edebiyatla kesişen filmler…
Tuna Yüksel @tunayuxel
Yedinci sanat sinema, kendisinden önce var olan sanat dallarının hepsiyle iletişim halinde olan ve onlardan beslenen bir sanat dalı. Sinemanın edebiyatla olan ilişkisi diğer sanat dallarıyla olan etkileşiminden daha yaygın ve daha önemli bir yer tutuyor. Özellikle sinemanın gelişiminde edebiyatın, bilhassa romanların etkisi oldukça büyük. Çeşitli edebi eserler sinemaya uyarlanırken, çoğu yazar da filmlere konu oldu.
Hâl böyle olunca, yazmayı ve yazarları konu edinmiş sinema yapımlarını Edebiyat Atölyesi okurları için derledik…
1 - Sunset Bulvarı (Sunset Boulevard - Billy Wilder, 1950)
2- Mavi Betty (Betty Blue - Jean-Jacques Beineix, 1986)
Philippe Djian tarafından yazılan aynı isimli romandan uyarlanan bu film, boş zamanlarında kitap yazmaya çalışan bir işçinin Betty adında bir kadınla tanışmasını ele alıyor. Kendi halinde yaşayan Zorg ile seksi, hareketli, yerinde durmayan Betty’nin yaşadığı bu aşk, hem büyük bir şehveti hem de büyük bir dramı içerisinde barındırıyor.
3- Ölüm Kitabı (Misery – Rob Reiner, 1990)
Stephen King'in 1987'de yazdığı aynı adlı romanından uyarlanan film, Paul Sheldon adında popüler kitap yazarının, kendisine takıntılı bir şekilde hayranlık duyan Annie Wilkes ile yollarının kesişmesini konu alıyor. Sheldon, yeni romanında Misery Chastain adlı karakterini öldürmeye karar verir ve bu karakterin çok sıkı hayranı olan Annie bu durumdan pek hoşnut olmaz.
4- Barton Fink (Barton Fink / Coen Kardeşler, 1991)
5- Elveda Las Vegas (Leaving Las Vegas - Mike Figgis, 1995)
Karısının çocuklarını alarak kendisini terk ettiği yazar Ben Anderson, içkiye olan bağımlılığını daha da arttırarak Las Vegas’a gider. Orada alkol problemiyle daha çok uğraşmak zorunda kalan Anderson, bir hayat kadınıyla tanışır ve bu tanışma hayatında bazı şeyleri değiştirecek gibi olur…
6- Yaramaz Harry (Deconstructing Harry – Woody Allen, 1997)
Woody Allen’in yazıp yönettiği ve başrolünde yer aldığı bu film, Harry Block adındaki bir yazarı merkezine alıyor. Harry, orta yaşlı olmasına rağmen asla büyümeyen bir adamdır. Yeni kitabının avansını alıp çoktan harcamış olmasına rağmen kitabı yazmaya henüz başlamamıştır. Bir ödül almak için yolculuk yapması gereken Harry, kendisine eşlik etmek için birisini aramaktadır ve bu arayış, hayatındaki çoğu şeyle yüzleşmesine neden olur.
7- Düşlerin Efendisi (Quills – Philip Kaufman, 2000)
Doug Wright'ın Obie Ödülü kazanan oyunundan uyarlanan Quills filmi, Marquis de Sade'ın son yıllarını konu almaktadır. Filmin oyuncu kadrosunda Geoffrey Rush, Joaquin Phoenix, Michael Caine ve Kate Winslet gibi isimler yer almakta.
8- Çin Kahvesi (Chinese Coffee – Al Pacino, 2000)
Ira Lewis’in tiyatro oyunundan Al Pacino tarafından sinemaya uyarlanan film, kapıcı olarak hayatını sürdürmeye çalışan Harry Levine adındaki bir yazarı merkezine alıyor. Harry, borcunu alabilmek için bir arkadaşının yanına gider ve film iki arkadaş arasında, tek bir mekanda ve belli bir zamanda geçer.
9- Saatler (The Hours - Stephen Daldry, 2002)
Farklı zaman dilimlerinde yaşayan üç farklı kadının bir gününü, Virginia Woolf'un kült romanı Mrs. Dalloway ekseninde anlatan bu filmin oyuncu kadrosunda Nicole Kidman, Julianne Moore ve Meryl Streep bulunuyor.
10- Tersyüz (Adaptation – Spike Jonze, 2002)
Senaryosu ünlü senarist Charlie Kaufman tarafından yazılan bu film, bir kitabı sinemaya uyarlamaya çalışan Charlie Kaufman’ı ve uğraşmak zorunda olduğu ikizini konu alıyor. Olay örgüsünün sıralı değil, zamanda ileri ve geri gidilerek anlatıldığı filmin yönetmenliğini ise Spike Jonze üstleniyor.
11- Sylvia (Christine Jeffs ,2003)
Başrolünde Gwyneth Paltrow ve Daniel Craig’in yer aldığı Sylvia filmi, ünlü şair Sylvia Plath ile edebiyatçı Ted Hughes arasındaki ilişkiyi ele alıyor. Evliliğe giden bu ilişkide yaşananlar Plath’ı oldukça kötü etkilemiş ve şair ağır bir depresyonun içerisine girmiştir. Ancak hayatındaki bu sıkıntılar, onu şiirlerinde başarıya götürürken, henüz genç bir yaşta kendi elleriyle yaşamına son vermesine neden olacaktır.
12- Havuz (Swimming Pool – François Ozon, 2003)
Bir sonraki kitabı üzerinde çalışmak adına yalnız kalmaya ihtiyaç duyan ve bu yüzden Fransa'daki yayıncının lüks yazlık evine seyahat eden bir İngiliz suç romancısı Sarah Morton'a odaklanan bu erotik gerilim filmin başrolünde usta oyuncu Charlotte Rampling ve Ludivine Sagnier bulunuyor.
13- Gizli Pencere (Secret Window – David Koepp ,2004)
Başrolünde Johnny Depp’in yer aldığı ve Stephen King’in romanından uyarlanan bu film, gerilim romanlarıyla ünlenen başarılı bir yazarı merkezine alıyor. Karısı Amy’nin kendisini aldattığını öğrenen Mort Rainey, hem aldatılmanın verdiği yıkımla uğraşırken hem de yaşadığı yazar tıkanıklığıyla uğraşmak zorundadır. Tüm bunlar yetmezmiş gibi bir gün kapısını, kendi hikayesini çalmakla suçlayan esrarengiz bir adam çalar.
14- Yan Yol (Sideways – Alexander Payne, 2005)
İngilizce öğretmenliği yapan ancak başarılı bir yazar olmak isteyen Miles Raymond hem hayallerinde hem evliliğinde başarılı olamazken, yakın dostu Jack evlenmeye karar verir. Kimsenin tanımadığı televizyon oyuncusu Jack evlenmeden önce onunla zaman geçirmek isteyen Reymond, bir hafta sürecek bu yolculukta hayatına bambaşka bir bakış açısı getirir.
15- Capote (Bennett Miller, 2005)
16- Lütfen Beni Öldürme (Stranger Than Fiction - Marc Forster, 2006)
Kafasının içinde ona hayatını dikte eden bir yazarın sesini duymaya başlayan Harold Crick, bir gün televizyon izlerken kafasının içinde duyduğu bu sesin kim olduğunu anlar. Ancak televizyonda izlediği bu yazar, yazdığı kitaptaki karakterin öleceğini söyler. Bunun üzerine Harold, bu yazarın peşine düşerek, hikayenin sonunu değiştirmesini isteyecektir. Tabii ki çok geç olmadan!
17- Tekrar (Reprise – Joachim Trier, 2006)
Oslo 31 Ağustos filmiyle oldukça büyük başarılara imza atmış Joachim Trier’in ilk filmi olan Reprise, yazar olmak isteyen iki genç arkadaşını merkeze alıyor.
18- Gerçeğin Peşinde (Infamous – Douglas McGrath, 2006)
Truman Capote’nin bir başka biyografi filmi olan Infamous, yazarın ‘’Soğukkanlılıkla’’ isimli kitabını yazma sürecinde araştırmaları sırasında karşılaştığı ilginç olayları anlatıyor.
19- Aşkın Kitabı (Becoming Jane – Julian Jarrold, 2007)
İngiliz yazar Jane Austen’in gençliğini anlatan bu film, ünlü yazarın olgunluk dönemindeki eserlerine ilham olacak aşkını merkeze alıyor. Tom Lefroy ile yaşadığı aşkın anlatıldığı bu film, yazarın aşkı için hayatını ve eserlerini riske atmasını anlatıyor.
20- Hayalet Yazar (The Ghost Writer – Roman Polanski, 2010)
Robert Harris'in The Ghost isimli romanından Polanski ve Harris ile birlikte senaryoya uyarlanan bu film, eski bir İngiliz Başbakanı’nın anılarını yazması için tutulan bir yazarı merkezine alıyor.
21- Paris’te Gece Yarısı (Midnight In Paris – Woody Allen, 2011)
Evlenmeye gün sayan yazar Gil, nişanlısı Inez ile geldiği Fransa tatilinde hayatını değiştirecek gerçeküstü olaylara şahit olur. Paris caddelerindeki gece yarısı yürüyüşe çıkan Gil, yaşadığı bu maceralarla Paris’e büyük bir aşk beslemeye başlarken, edebiyatçı kimliği ve tutkusu pekişir. Scott Fitzgerald, Ernest Hemingway, Salvador Dali gibi büyük isimlere de rastlamanın mümkün olduğu bu film ile birlikte Gil gibi hissetmek oldukça mümkün…
22- Evde (Dans La Maison – Fraçois Ozon, 2012)
Juan Mayorga’nın aynı isimli oyunundan sinemaya uyarlanan bu film, bir Fransızca öğretmeni ile başarılı hikayeler yazan öğrencisinin hikayesini anlatıyor. 16 yaşındaki Claude tarafından yazılan kompozisyonlar, öğretmeni Germain tarafından beğenilir ve aralarında bir ortaklık başlar. Ancak yazılanlar arttıkça, olaylar daha çok karışacaktır.
23- Hayalimdeki Aşk (Ruby Sparks – Valerie Faris & Jonathan Dayton, 2012)
Genç yaşında büyük başarı yakalamış Calvin, yazar tıkanıklığı yaşamaktadır. Yazar buna bir çözüm olabilmesi adına hayalindeki kadını yaratır ve adını Ruby koyar. Ancak çok geçmeden, Calvin’in yarattığı Ruby karakteri, evinin salonunda tam karşısındaki kanepede oturacaktır. Filmin senaristi olan Zoe Kazan aynı zamanda başrollerden birini üstlenirken, filmin diğer başrolü Kazan’ın kocası olan Paul Dano olduğunu söylemeden geçemeyeceğim.
24- Çalıntı Hayat (The Words & Brian Klugman, Lee Sternthal, 2012)
İlk kitabıyla beklenmedik bir şekilde büyük bir başarıya imza atan Rory Jansen, şöhret dahil olmak üzere hayalini kurduğu her şeye kavuşmuş ve istediği hayatı yaşamaktadır. Ancak bir anda ortaya çıkan yaşlı bir adam hayatını değiştirecektir. Jansen’in adını dahi bilmediği bu adam, roman üzerinde önemli bir iddiada bulunmuştur ve kayıtsız kalması mümkün değildir.
25- Fakat Müzeyyen Bu Derin Bir Tutku (Çiğdem Vitrinel, 2014)
İlhami Algör’ün aynı isimli öyküsünden sinemaya uyarlanan bu film, ilk kitabını yazmaya çalışan Arif adlı karakteri merkezine alıyor. Hayatının önemli bir kısmını kitabı için harcayan, hayat konusunda başarısız ve dikiş tutturamamış Arif, bir gün Müzeyyen adında bir kadınla tanışır ve hayatında değişiklikler başlar.
26- Trumbo (Jay Roach, 2015)
Hollywood'da başarılı bir senarist olan Dalton Trumbo'nun hayatının anlatıldığı filmde, yazarın 1940'ların soğuk savaş ABD'sinde Komünist damgası yiyerek kariyerinin düşüşe geçmesi ele alınıyor. Trumbo karakterinin, Breaking Bad dizisiyle ünlenmiş usta oyuncu Bryan Cranston tarafından canlandırıldığını ekleyelim.
27- Martin Eden (Pietro Marcello, 2019)
Jack London'un aynı adlı romanından uyarlanan bu film, Martin Eden adında bir işçinin kendisinden daha üst sınıftaki bir kadına aşık olmasıyla hayatını değiştirmesini konu alıyor. Martin Eden, hayalindeki gibi yazar olmayı başarır ve yazarlıkta büyük bir başarıya imzasını atar. Ancak bu kez de hayatının samimi olmadığını, her şeyin sahte ve anlamsız olduğunu fark edecektir.
28- Mank (David Fincher, 2020)
29 - Shirley (Josephine Decker, 2020)
Susan Scarf Merrell'in aynı adlı romanından uyarlanan biyografik film, ünlü korku yazarı Shirley Jackson ve onun profesör olan kocası Stanley Hyman’ın evlerinde yaşamaya başlayan genç bir çiftin yaşadıklarına odaklanıyor. Elisabeth Moss’un kusursuz oyunculuğu için bile izlenebilecek bir film olduğunu hatırlatalım.